- کمر بسه
آماده ی عمل، مورد عنایت امام علی و اولادش بودن
معنی کمر بسه - جستجوی لغت در جدول جو
پیشنهاد واژه بر اساس جستجوی شما
نوکر آماده به خدمت برای مثال چه بندم کمر در مصاف کسی / که دارم کمربسته چون او بسی (نظامی ۵ - ۸۲۳)
کمربند به کمر بستن، میان بستن
کنایه از آماده شدن برای کاری، در کاری اهتمام نمودن
کنایه از آماده شدن برای کاری، در کاری اهتمام نمودن
(کَ مَ بَ تَ / تِ)
لغت نامه دهخدا
کمربند بر میان بسته:
بزرگان سوی کاخ شاه آمدند
کمربسته و با کلاه آمدند.
فردوسی.
، به معنی مستعد و مهیا و آمادۀ خدمت شده باشد. (برهان). کنایه از آماده و مهیا برای کاری. (آنندراج). مستعد. مهیا. آمادۀ خدمت. (ناظم الاطباء) (فرهنگ فارسی معین) :
چو شب تیره شد نور با صدهزار
بیامد کمربستۀ کارزار.
فردوسی.
نگهدار آن مرز خوارزم باش
همیشه کمربستۀ رزم باش.
فردوسی.
بیامد کمربسته گیو دلیر
یکی بارکش بادپایی به زیر.
فردوسی
چو رفتی برشه پرستنده باش
کمربسته فرمانش را بنده باش.
نظامی.
نماند ضایع ار نیک است اگردون
کمربسته بدین کار است گردون.
نظامی.
ز پولادخایان شمشیرزن
کمربسته بودی هزار انجمن.
نظامی.
بادا همیشه بر سر عمرت کلاه بخت
در پیشت ایستاده کمربسته چاکران.
سعدی (کلیات چ مصفا ص 835).
اجل روی زمین کاسمان به خدمت او
چو بنده ای است کمربسته پیش مولایی.
سعدی.
ملک را دو خورشیدطلعت غلام
به خدمت کمربسته بودی مدام.
(بوستان).
- کمر بستۀ عبودیت، مشغول خدمت و مواظب خدمت. (ناظم الاطباء).
، نوکر و ملازم را نیز گویند. (برهان). خادم و نوکر، مأخوذ از معنی پیش است. (از آنندراج). نوکر. خدمتکار. ملازم. (فرهنگ فارسی معین). غلام. عبد. (یادداشت به خط مرحوم دهخدا) :
ز دردو غمان رستگان توایم
به ایران کمربستگان توایم.
فردوسی.
کمربستۀ شهریاران بود
به ایران پناه سواران بود.
فردوسی.
همه شهر یکسر پر از لشکرش
کمربستگان صف زده بر درش.
فردوسی.
لشکر گفتند بنده ایم و کمربسته. (اسکندرنامه نسخۀ قدیم سعید نفیسی).
هستند به بزم تو کمربسته قلم وار
بیجاده لبان طرب افزای تعب کاه.
سوزنی.
کمربستۀ زلف او مشک ناب
که زلفش کمربسته بر آفتاب.
نظامی.
ای کمربستۀ کلاه تو بخت
زنده دار جهان به تاج و به تخت.
نظامی.
به هرجا که هستی کمر بسته ام
به خدمتگری با تو پیوسته ام.
نظامی.
چه بندم کمر در مصاف کسی
که دارم کمربسته چون او بسی.
نظامی.
هرکجا طلعت خورشیدرخی سایه فکند
بیدلی خسته کمربسته چو جوزا برخاست.
سعدی.
، منظور نظر پیغمبر یا امامی واقع شده. محل نظر و توجه پیامبر یا امامی شده. کسی که در خواب طرف توجه و مهر پیامبر یا امامی شده باشد، مثل نظر کرده، کمربستۀ مرتضی علی، یعنی نظر کردۀ آن حضرت. (یادداشت به خط مرحوم دهخدا).
- کمر بسته بودن یا شدن،منظور نظر پیغمبر یا امامی واقع شدن
بزرگان سوی کاخ شاه آمدند
کمربسته و با کلاه آمدند.
فردوسی.
، به معنی مستعد و مهیا و آمادۀ خدمت شده باشد. (برهان). کنایه از آماده و مهیا برای کاری. (آنندراج). مستعد. مهیا. آمادۀ خدمت. (ناظم الاطباء) (فرهنگ فارسی معین) :
چو شب تیره شد نور با صدهزار
بیامد کمربستۀ کارزار.
فردوسی.
نگهدار آن مرز خوارزم باش
همیشه کمربستۀ رزم باش.
فردوسی.
بیامد کمربسته گیو دلیر
یکی بارکش بادپایی به زیر.
فردوسی
چو رفتی برشه پرستنده باش
کمربسته فرمانش را بنده باش.
نظامی.
نماند ضایع ار نیک است اگردون
کمربسته بدین کار است گردون.
نظامی.
ز پولادخایان شمشیرزن
کمربسته بودی هزار انجمن.
نظامی.
بادا همیشه بر سر عمرت کلاه بخت
در پیشت ایستاده کمربسته چاکران.
سعدی (کلیات چ مصفا ص 835).
اجل روی زمین کاسمان به خدمت او
چو بنده ای است کمربسته پیش مولایی.
سعدی.
ملک را دو خورشیدطلعت غلام
به خدمت کمربسته بودی مدام.
(بوستان).
- کمر بستۀ عبودیت، مشغول خدمت و مواظب خدمت. (ناظم الاطباء).
، نوکر و ملازم را نیز گویند. (برهان). خادم و نوکر، مأخوذ از معنی پیش است. (از آنندراج). نوکر. خدمتکار. ملازم. (فرهنگ فارسی معین). غلام. عبد. (یادداشت به خط مرحوم دهخدا) :
ز دردو غمان رستگان توایم
به ایران کمربستگان توایم.
فردوسی.
کمربستۀ شهریاران بود
به ایران پناه سواران بود.
فردوسی.
همه شهر یکسر پر از لشکرش
کمربستگان صف زده بر درش.
فردوسی.
لشکر گفتند بنده ایم و کمربسته. (اسکندرنامه نسخۀ قدیم سعید نفیسی).
هستند به بزم تو کمربسته قلم وار
بیجاده لبان طرب افزای تعب کاه.
سوزنی.
کمربستۀ زلف او مشک ناب
که زلفش کمربسته بر آفتاب.
نظامی.
ای کمربستۀ کلاه تو بخت
زنده دار جهان به تاج و به تخت.
نظامی.
به هرجا که هستی کمر بسته ام
به خدمتگری با تو پیوسته ام.
نظامی.
چه بندم کمر در مصاف کسی
که دارم کمربسته چون او بسی.
نظامی.
هرکجا طلعت خورشیدرخی سایه فکند
بیدلی خسته کمربسته چو جوزا برخاست.
سعدی.
، منظور نظر پیغمبر یا امامی واقع شده. محل نظر و توجه پیامبر یا امامی شده. کسی که در خواب طرف توجه و مهر پیامبر یا امامی شده باشد، مثل نظر کرده، کمربستۀ مرتضی علی، یعنی نظر کردۀ آن حضرت. (یادداشت به خط مرحوم دهخدا).
- کمر بسته بودن یا شدن،منظور نظر پیغمبر یا امامی واقع شدن
(لَ کَ)
لغت نامه دهخدا
کمر بستن. (فرهنگ فارسی معین) :
کجا هوش ضحاک بر دست تست
گشاد جهان از کمربست تست.
فردوسی.
و رجوع به کمربستن شود،
{{اسم مرکّب}} محل بستن کمربند. کمرگاه. (فرهنگ فارسی معین) : مگر عوج بن عنق که آب زیر کمربست او بود. (تفسیر ابوالفتوح ج 5 ص 195). قتاده گفت از کمربست تا بند پای در بند و قیداند. (تفسیر ابوالفتوح ج 1 ص 171)، قسمی مروارید که گویی او را کمری بر میان است و آن را به عربی مزنّر گویند یعنی زنار بسته. (یادداشت به خط مرحوم دهخدا) : و منها (من الّلاّلی) المزنر ویسمی کمربست. (الجماهر بیرونی ص 126، یادداشت به خط مرحوم دهخدا). و رجوع به کمر شود
کجا هوش ضحاک بر دست تست
گشاد جهان از کمربست تست.
فردوسی.
و رجوع به کمربستن شود،
{{اسم مرکّب}} محل بستن کمربند. کمرگاه. (فرهنگ فارسی معین) : مگر عوج بن عنق که آب زیر کمربست او بود. (تفسیر ابوالفتوح ج 5 ص 195). قتاده گفت از کمربست تا بند پای در بند و قیداند. (تفسیر ابوالفتوح ج 1 ص 171)، قسمی مروارید که گویی او را کمری بر میان است و آن را به عربی مزنّر گویند یعنی زنار بسته. (یادداشت به خط مرحوم دهخدا) : و منها (من الّلاّلی) المزنر ویسمی کمربست. (الجماهر بیرونی ص 126، یادداشت به خط مرحوم دهخدا). و رجوع به کمر شود
(کَ مَ بُ)
لغت نامه دهخدا
دهی از دهستان کوهدشت است که در بخش طرهان شهرستان خرم آباد واقع است و 180 تن سکنه دارد. (از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 6)
(کَ مَ پُ)
لغت نامه دهخدا
دهی از دهستان سامن است که در شهرستان ملایر واقع است و 327 تن سکنه دارد. (از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 5)
(رِ بِهْ)
لغت نامه دهخدا
کارخوب و بپارسی ترجمه نافله است که به عربی عبادت ناواجب را گویند. (آنندراج) (انجمن آراء) :
چنب سنت و نافله کار به
روا ناروا دان حلال و حرام.
ابونصر فراهی (از آنندراج) (انجمن آرا)
چنب سنت و نافله کار به
روا ناروا دان حلال و حرام.
ابونصر فراهی (از آنندراج) (انجمن آرا)
(رَ تَ)
لغت نامه دهخدا
کمربند بر میان بستن:
کمرش دیدی و شاهانه کمر بسته همی
دیده ای هیچ شهی بسته بدین زیب کمر.
فرخی.
راست گفتی سفندیارستی
بر نهاده کلاه و بسته کمر.
فرخی.
ببسته سفالین کمر هفت هشت
فکنده به سر بر تنک معجری.
منوچهری.
زین پس کمری اگر بچنگ آرم
چون کلک کمر بر استخوان بندم.
مسعودسعد.
حجت آن است که روزی کمری می بندد
ورنه مفهوم نگشتی که میانی دارد.
سعدی.
- کمر بستن آب،کنایه از منجمد شدن و یخ بستن آب است. (برهان) (آنندراج) (از ناظم الاطباء) (از فرهنگ فارسی معین).
- کمر تنگ بستن، کمربند را محکم بستن. (فرهنگ فارسی معین).
، کنایه از اختیار کردن و قوی دل شدن در کارها و اهتمام نمودن در آن کار باشد. (برهان) (از آنندراج). اهتمام نمودن در کاری و عازم شدن در کاری. (ناظم الاطباء). مهیا شدن. آماده گشتن. (فرهنگ فارسی معین). مهیا شدن. مصمم شدن. جازم و متشمر شدن. آماده و عازم و جازم شدن به کاری و عازم و جازم شدن بجای آوردن کاری را. عزم جزم کردن انجام دادن کاری را. به جد کاری ایستادن. آماده شدن انجام دادن فرمان کسی را. (از یادداشت هایی به خط مرحوم دهخدا) :
ترا دیدم اندر جهان چاره گر
تو بندی به فریاد هر کس کمر.
فردوسی.
به خون برادر چه بندی کمر
چه سوزی دل پیرگشته پدر.
فردوسی.
بر این کار اگر تو نبندی کمر
نه تن ماند ایدر نه بوم و نه بر.
فردوسی.
روزگار تو به کام تو و در خدمت تو
بسته شاهان و بزرگان جهان جمله کمر.
فرخی.
آنکه او تا به سپه داری بربست کمر
کم شد از روی زمین نام و نشان رستم.
فرخی.
اگر گشاده میان بوده ام ز خدمت تو
نبسته بودم پیش مخالف تو کمر.
فرخی.
چو ببستم کمر به عزم سفر
آگهی یافت سرو سیمین بر.
مسعودسعد.
خورده قسم اختران به پاداشم
بسته کمر آسمان به پیکارم.
مسعودسعد.
ای عزم سفر کرده و بسته کمر فتح
بگشاده فلک بر تو چپ و راست در فتح.
مسعودسعد.
تو کمربسته بر تخت سلیمان می دانک
دیو بر تخت سلیمان چو سلیمان نشود.
سنائی.
ای ماه اگر نداری بر جان من گزیر
ای ترک اگرنبستی بر خون من کمر.
سیدحسن غزنوی.
ایا بحکم حق از بهر کامرانی تو
به خدمت تو کمربسته آسمان محکم.
سوزنی.
دل را به غم تو باز بستیم
جان را کمر نیاز بستیم.
خاقانی.
در کنف رعایت و اهتمام او آمدند و همه بندگی و مطاوعت او را کمر بستند. (ترجمه تاریخ یمینی چ 1 تهران ص 43).
جبریل رسیده طوق در دست
کز بهر تو آسمان کمر بست.
نظامی.
شکر ریخت مطرب به رامشگری
کمر بست ساقی به جان پروری.
نظامی.
چون به هم صحبتیش پیوستم
به کله داریش کمربستم.
نظامی.
چون هجر کمر بست به جنگ دل من
در دامن صبر دید چنگ دل من.
ابوالحسن طلحه (یادداشت به خط مرحوم دهخدا).
همیشه کلک تو از بهرآن کمر بسته ست
که تا نفایس اهل هنر کند تقریر.
کمال الدین اسماعیل (از فرهنگ فارسی معین).
ای مرا تو مصطفی من چون عمر
از برای خدمتت بندم کمر.
مولوی.
شنیدم که شبها زخدمت نخفت
چو مردان کمر بست و کرد آنچه گفت.
سعدی (بوستان).
خدمتت را هر که فرمایی کمر بندد به طوع
لیکن آن بهتر که فرمایی به خدمتکار خویش.
سعدی.
زنار بود آنچه همه عمر داشتم
الا کمر که پیش تو بستم به چاکری.
سعدی.
مگر از هیأت شیرین تو می رفت حدیثی
نیشکر گفت کمر بسته ام اینک به غلامی.
سعدی.
مسند به باغ بر که به خدمت چو بندگان
استاده است سرو و کمر بسته است نی.
حافظ.
سبوکشان همه در بندگیش بسته کمر
ولی ز ترک کله چتر بر سحاب زده.
حافظ.
نشستم تا کمر در خون به اشک لاله گون خود
تو چون دشمن شدی من هم کمربستم به خون خود
صائب.
- کمر بربستن، کمر بستن. کمربند بر میان بستن:
گوهر عالم تویی در بن دریا نشین
پیش خسان همچو کوه بیش کمر برمبند.
عطار.
پیداست از آن میان چو بربست کمر
تا من ز کمر چه طرف خواهم بربست.
حافظ.
و رجوع به معنی اول کمر بستن شود.
- کمر بر میان بستن، کمربند بر میان بستن:
تو سرو دیده ای که کمر بست بر میان
یا ماه چارده که به سربر نهد کلاه.
سعدی.
و رجوع به معنی اول کمر بستن شود.
- ، آماده و عازم شدن:
به کین سیاوش کمر بر میان
ببست و بیامد چون شیرژیان.
فردوسی.
سه دیگر سیاوش ز تخم کیان
کمر بست بی آرزو بر میان.
فردوسی.
نبودند یازان به تخت کیان
همان بندگی را کمر بر میان
ببستند و زیشان بهی خواستند
همه دل به فرمان بیاراستند.
فردوسی.
و کمر حسن ضیافت او بر میان بست. (سندبادنامه ص 266). و رجوع به معنی دوم کمر بستن شود.
- کمر به کاری بستن، بدان کار مصمم شدن:
خیزو رها کن کمر گل زدست
کو کمر خویش به خون تو بست.
نظامی.
- کمرتنگ بستن، کنایه از آمادۀ مقابله با خطرها و مهالک شدن. (فرهنگ فارسی معین ذیل کمر) :
بفرمای تا من زتیمار اوی
ببندم کمر تنگ در کار اوی.
فردوسی.
فریدون به خورشید بر برد سر
کمر تنگ بسته به کین پدر.
فردوسی.
عنان تاب شد تاب فیروز جنگ
کمر بست بر کین بدخواه تنگ.
نظامی (از آنندراج).
ابروی دلفریب تو عیّارپیشه ای است
کز چین کمر به بردن دل تنگ بسته است.
صائب (از آنندراج).
- کمر حکم کسی بستن، مطیع او شدن. از او فرمانبرداری کردن:
خسروانش سزند غاشیه دار
کمر حکم او از آن بستند.
خاقانی.
- کمر دربستن، کمر بستن. (فرهنگ فارسی معین). مصمم و آماده شدن انجام دادن کاری را:
مشو پرخواره چون کرمان در این گور
به کم خوردن کمردربند چون مور.
نظامی.
گفت خدایگان را بقا باد، بنده با شیرویه کمردربندد. (سمک عیار، از فرهنگ فارسی معین).
- کمر دربستن از کسی، طرف بستن از او. (یادداشت به خط مرحوم دهخدا). فایدتی حاصل کردن از او:
مرا گویی کز این آخر چه می جویی، چه می جویم
کمر تا از تو دربندم فقع تا از تو بگشایم.
انوری (یادداشت ایضاً).
- کمر در کاری بستن، آماده و مهیا شدن برای کاری. (آنندراج). آماده و مهیا شدن برای اجرای آن. (فرهنگ فارسی معین) :
آسمانها درشکست من کمرها بسته اند
چون نگه دارم من از نه آسیا این دانه را.
صائب (از آنندراج).
، کنایه از مقابل و برابر شدن در مقابله و جنگ هم هست. (برهان) (آنندراج). مقابل شدن و برابر گشتن در مقاتله و جنگ با دشمن. (فرهنگ فارسی معین) :
کشاورز یا مردم پیشه ور
کسی کو به رزمت نبندد کمر.
فردوسی.
کمر بندد فلک در جنگ با تو
در اندازد به دشمن سنگ با تو.
نظامی.
چه بندم کمر در مصاف کسی
که دارم کمربسته چون او بسی.
نظامی
کمرش دیدی و شاهانه کمر بسته همی
دیده ای هیچ شهی بسته بدین زیب کمر.
فرخی.
راست گفتی سفندیارستی
بر نهاده کلاه و بسته کمر.
فرخی.
ببسته سفالین کمر هفت هشت
فکنده به سر بر تنک معجری.
منوچهری.
زین پس کمری اگر بچنگ آرم
چون کلک کمر بر استخوان بندم.
مسعودسعد.
حجت آن است که روزی کمری می بندد
ورنه مفهوم نگشتی که میانی دارد.
سعدی.
- کمر بستن آب،کنایه از منجمد شدن و یخ بستن آب است. (برهان) (آنندراج) (از ناظم الاطباء) (از فرهنگ فارسی معین).
- کمر تنگ بستن، کمربند را محکم بستن. (فرهنگ فارسی معین).
، کنایه از اختیار کردن و قوی دل شدن در کارها و اهتمام نمودن در آن کار باشد. (برهان) (از آنندراج). اهتمام نمودن در کاری و عازم شدن در کاری. (ناظم الاطباء). مهیا شدن. آماده گشتن. (فرهنگ فارسی معین). مهیا شدن. مصمم شدن. جازم و متشمر شدن. آماده و عازم و جازم شدن به کاری و عازم و جازم شدن بجای آوردن کاری را. عزم جزم کردن انجام دادن کاری را. به جد کاری ایستادن. آماده شدن انجام دادن فرمان کسی را. (از یادداشت هایی به خط مرحوم دهخدا) :
ترا دیدم اندر جهان چاره گر
تو بندی به فریاد هر کس کمر.
فردوسی.
به خون برادر چه بندی کمر
چه سوزی دل پیرگشته پدر.
فردوسی.
بر این کار اگر تو نبندی کمر
نه تن ماند ایدر نه بوم و نه بر.
فردوسی.
روزگار تو به کام تو و در خدمت تو
بسته شاهان و بزرگان جهان جمله کمر.
فرخی.
آنکه او تا به سپه داری بربست کمر
کم شد از روی زمین نام و نشان رستم.
فرخی.
اگر گشاده میان بوده ام ز خدمت تو
نبسته بودم پیش مخالف تو کمر.
فرخی.
چو ببستم کمر به عزم سفر
آگهی یافت سرو سیمین بر.
مسعودسعد.
خورده قسم اختران به پاداشم
بسته کمر آسمان به پیکارم.
مسعودسعد.
ای عزم سفر کرده و بسته کمر فتح
بگشاده فلک بر تو چپ و راست در فتح.
مسعودسعد.
تو کمربسته بر تخت سلیمان می دانک
دیو بر تخت سلیمان چو سلیمان نشود.
سنائی.
ای ماه اگر نداری بر جان من گزیر
ای ترک اگرنبستی بر خون من کمر.
سیدحسن غزنوی.
ایا بحکم حق از بهر کامرانی تو
به خدمت تو کمربسته آسمان محکم.
سوزنی.
دل را به غم تو باز بستیم
جان را کمر نیاز بستیم.
خاقانی.
در کنف رعایت و اهتمام او آمدند و همه بندگی و مطاوعت او را کمر بستند. (ترجمه تاریخ یمینی چ 1 تهران ص 43).
جبریل رسیده طوق در دست
کز بهر تو آسمان کمر بست.
نظامی.
شکر ریخت مطرب به رامشگری
کمر بست ساقی به جان پروری.
نظامی.
چون به هم صحبتیش پیوستم
به کله داریش کمربستم.
نظامی.
چون هجر کمر بست به جنگ دل من
در دامن صبر دید چنگ دل من.
ابوالحسن طلحه (یادداشت به خط مرحوم دهخدا).
همیشه کلک تو از بهرآن کمر بسته ست
که تا نفایس اهل هنر کند تقریر.
کمال الدین اسماعیل (از فرهنگ فارسی معین).
ای مرا تو مصطفی من چون عمر
از برای خدمتت بندم کمر.
مولوی.
شنیدم که شبها زخدمت نخفت
چو مردان کمر بست و کرد آنچه گفت.
سعدی (بوستان).
خدمتت را هر که فرمایی کمر بندد به طوع
لیکن آن بهتر که فرمایی به خدمتکار خویش.
سعدی.
زنار بود آنچه همه عمر داشتم
الا کمر که پیش تو بستم به چاکری.
سعدی.
مگر از هیأت شیرین تو می رفت حدیثی
نیشکر گفت کمر بسته ام اینک به غلامی.
سعدی.
مسند به باغ بر که به خدمت چو بندگان
استاده است سرو و کمر بسته است نی.
حافظ.
سبوکشان همه در بندگیش بسته کمر
ولی ز ترک کله چتر بر سحاب زده.
حافظ.
نشستم تا کمر در خون به اشک لاله گون خود
تو چون دشمن شدی من هم کمربستم به خون خود
صائب.
- کمر بربستن، کمر بستن. کمربند بر میان بستن:
گوهر عالم تویی در بن دریا نشین
پیش خسان همچو کوه بیش کمر برمبند.
عطار.
پیداست از آن میان چو بربست کمر
تا من ز کمر چه طرف خواهم بربست.
حافظ.
و رجوع به معنی اول کمر بستن شود.
- کمر بر میان بستن، کمربند بر میان بستن:
تو سرو دیده ای که کمر بست بر میان
یا ماه چارده که به سربر نهد کلاه.
سعدی.
و رجوع به معنی اول کمر بستن شود.
- ، آماده و عازم شدن:
به کین سیاوش کمر بر میان
ببست و بیامد چون شیرژیان.
فردوسی.
سه دیگر سیاوش ز تخم کیان
کمر بست بی آرزو بر میان.
فردوسی.
نبودند یازان به تخت کیان
همان بندگی را کمر بر میان
ببستند و زیشان بهی خواستند
همه دل به فرمان بیاراستند.
فردوسی.
و کمر حسن ضیافت او بر میان بست. (سندبادنامه ص 266). و رجوع به معنی دوم کمر بستن شود.
- کمر به کاری بستن، بدان کار مصمم شدن:
خیزو رها کن کمر گل زدست
کو کمر خویش به خون تو بست.
نظامی.
- کمرتنگ بستن، کنایه از آمادۀ مقابله با خطرها و مهالک شدن. (فرهنگ فارسی معین ذیل کمر) :
بفرمای تا من زتیمار اوی
ببندم کمر تنگ در کار اوی.
فردوسی.
فریدون به خورشید بر برد سر
کمر تنگ بسته به کین پدر.
فردوسی.
عنان تاب شد تاب فیروز جنگ
کمر بست بر کین بدخواه تنگ.
نظامی (از آنندراج).
ابروی دلفریب تو عیّارپیشه ای است
کز چین کمر به بردن دل تنگ بسته است.
صائب (از آنندراج).
- کمر حکم کسی بستن، مطیع او شدن. از او فرمانبرداری کردن:
خسروانش سزند غاشیه دار
کمر حکم او از آن بستند.
خاقانی.
- کمر دربستن، کمر بستن. (فرهنگ فارسی معین). مصمم و آماده شدن انجام دادن کاری را:
مشو پرخواره چون کرمان در این گور
به کم خوردن کمردربند چون مور.
نظامی.
گفت خدایگان را بقا باد، بنده با شیرویه کمردربندد. (سمک عیار، از فرهنگ فارسی معین).
- کمر دربستن از کسی، طرف بستن از او. (یادداشت به خط مرحوم دهخدا). فایدتی حاصل کردن از او:
مرا گویی کز این آخر چه می جویی، چه می جویم
کمر تا از تو دربندم فقع تا از تو بگشایم.
انوری (یادداشت ایضاً).
- کمر در کاری بستن، آماده و مهیا شدن برای کاری. (آنندراج). آماده و مهیا شدن برای اجرای آن. (فرهنگ فارسی معین) :
آسمانها درشکست من کمرها بسته اند
چون نگه دارم من از نه آسیا این دانه را.
صائب (از آنندراج).
، کنایه از مقابل و برابر شدن در مقابله و جنگ هم هست. (برهان) (آنندراج). مقابل شدن و برابر گشتن در مقاتله و جنگ با دشمن. (فرهنگ فارسی معین) :
کشاورز یا مردم پیشه ور
کسی کو به رزمت نبندد کمر.
فردوسی.
کمر بندد فلک در جنگ با تو
در اندازد به دشمن سنگ با تو.
نظامی.
چه بندم کمر در مصاف کسی
که دارم کمربسته چون او بسی.
نظامی
(کَ بَ سَ / سِ)
لغت نامه دهخدا
کربس است که سام ابرص باشد. (برهان). مارمولک. (فرهنگ فارسی معین). کربس. کرباسو. کربسو. (آنندراج) :
چار غنده کربسه با کژدمان
خورد ایشان پوست روی مردمان.
رودکی.
اژدها باش بر خزینۀ علم
کاین چنین جای جای کربسه نیست.
سوزنی (از فرهنگ جهانگیری).
رجوع به کرباسه، کرباسو، کربس، چلپاسه و مارمولک شود
چار غنده کربسه با کژدمان
خورد ایشان پوست روی مردمان.
رودکی.
اژدها باش بر خزینۀ علم
کاین چنین جای جای کربسه نیست.
سوزنی (از فرهنگ جهانگیری).
رجوع به کرباسه، کرباسو، کربس، چلپاسه و مارمولک شود
مستعد مهیا آماده خدمت، نوکر خدمتکار ملازم: (چه بندم کمر در مصاف کسی که دارم کمر بسته چون او بسی)، (نظامی)، جمع کمر بستگان
آماده جنگ شدن، مهیا شدن، آماده گشتن: (همیشه کلک تو از بهر آن کمر بسته است که تا نفایس (معایش) اهل هنر کند تقریر)، (کمال اسماعیل نسخ دیگر) : (سبو کشان همه در بند گیش بسته کمر ولی ز ترک کله چتر بر سحاب زده)، (حافظ) یا کمر بستن آب. منجمد شدن یخ بستن آب. یا کمر بستن در کاری. آماده و مهیا شدن برای اجرای آن
تسمه ای از چرم پارچه و جز آن که بر کمر بندند منطقه: (جز کمر بند زمین بوس تو نیست هر که بر روی زمین تا جور است)، (سوزنی) یا کمر بستن فتق، نوکر ملازم، محبوب معشوق: (کمر بند من آمد پیش من خنده زنان امشب توقف کن که یکدم بنگرم پروین و جوزا را) (امیر خسرو) یا کمر بستن شانه یی. در انسان و دیگر پستاندار ان از دو استخوان کتف و ترقوه تشکیل یافته ولی در ذی فقار ان از سه استخوان کتف و غرابی و ترقوه مشکل گردیده است
کمر بستن، محل بستن کمر بند کمر گاه: (قتاده گفت: از کمر بست تا بند پای در بند و قیدند)
از ارتفاعات بخش یانه سر واقع در هزار جریب بهشهر، نقطه ای
بخشی از بلندی های غرب التپه ی بهشهر، از ارتفاعات بخش یانه سر واقع در هزارجریب بهشهر، کمرکش کوه
دره ای در منطقه ی هزار جریب بهشهر
نام مرتعی در لفور شهرستان سوادکوه